Od 1 czerwca 2024 roku instytucja finansowa nie udzieli pożyczki jeżeli został podany przez wnioskodawcę numer PESEL, który został zastrzeżony. Zmiana przepisów ma na celu eliminację pożyczek zaciąganych przez osoby trzecie na dane innych osób i jest traktowana jako krok w celu zwiększenia ochrony klienta banku.

W ostatnich dniach pojawiło się w przestrzeni publicznej wiele informacji o tej zmianie a ponieważ temat ten jest ważny pozwolę sobie na komentarz z mojej perspektywy, tj. pełnomocnika od 10 lat reprezentującego osoby, na których dane zaciągnięto pożyczki.

Dlaczego przepisy się zmieniły?

Zmiana przepisów została podyktowana zjawiskiem na skalę masową, tj. wyłudzaniem pożyczek przez osoby trzecie, na czyjeś dane osobowe. W przeważającej mierze chodzi o tzw. „pożyczki na klik”, tj. pożyczki zaciągane poprzez potwierdzenie umowy kodem z smsa, na uwierzytelnionym urządzeniu lub w inny, prosty, zdalny sposób. W ten sposób „przestępcy internetowi” wyłudzali pożyczki, zaciągali dług w koszt karty kredytowej, linii debetowej w rachunku bankowym lub w koszt innego produktu o zbliżonym charakterze.

Niestety w zdecydowanej większości przypadków pożyczkodawca ( najczęściej bank) za swojego klienta, czyli dłużnika uważał osobę, której dane wykorzystano do zaciągnięcia takiej pożyczki. W konsekwencji bank windykował zwrot od tej osoby.

Czy takie działanie banków miało uzasadnienie w istniejących przepisach?

Nie, nie miało. To, że umowa pożyczki została zawarta w maksymalnie uproszczonej formie, np. kliknięciem w bankowości elektronicznej i przepisaniem kodu z smsa nie zmienia faktu, iż jest to umowa i wymaga zgodnego oświadczenia woli dwóch stron umowy. W tym przypadku klient banku, którego dane wykorzystano nie wyrażał takiej woli i defacto nie był stroną umowy pomimo wpisania jego danych do jej treści. Stroną umowy stawał się tak naprawdę ten kto kliknął wniosek o pożyczkę na stronie banku i przepisał ten kod z smsa.

W czym zatem tkwił problem z numerem PESEL?

Problem leżał w tym, iż w większości przypadków instytucje finansowe i tak dochodziły zwrotu pożyczki od niebędącego stroną umowy klienta banku, którego dane tkwiły w umowie. Klient ten musiał inicjować postępowanie sądowe celem ustalenia iż nie jest stroną umowy.

Co się zmieniło?

Od 17 listopada 2023 r. istnieje możliwość zastrzeżenia numeru PESEL, np. wtedy gdy mamy obawy iż ktoś nieuprawniony wszedł w jego posiadanie.

Od 01 czerwca 2024 r. banki przy wykonywaniu niektórych czynności bankowych, np. otwarcia rachunku bankowego, udzielenia pożyczki, udzielenia dostępu do bankowości elektronicznej będą musiały zweryfikować czy podany PESEL nie jest zastrzeżony.

W przypadku zaciągnięcia pożyczki mimo zastrzeżenia numeru PESEL posiadacz tego numeru PESEL nie będzie musiał spłacać zadłużenia.

Czy zastrzeżenie PESEL pomoże? Czy to dobra zmiana?

Tak, uważam, że to dobra zmiana i z pewnością ograniczy ilość wyłudzanych pożyczek. Mam jednak wątpliwość czy została wprowadzona celem ochrony klientów banków czy jednak też instytucji finansowych. Przed zmianą istniały (i nadal istnieją) przepisy chroniące klientów banków w takich sytuacjach jednak nie zawsze były przez banki stosowane. W mojej ocenie bezpieczeństwo klientów banków zwiększyłoby egzekwowanie przestrzegania tych przepisów przez banki.

Warto odnotować, iż zmiana dotyczy tylko takiej sytuacji gdy PESEL został już zastrzeżony. Moja 10-letnia obserwacja wskazuje na to, że najczęściej do wyłudzenia dochodzi wtedy gdy klient banku jeszcze nie wie, że ktoś wyłudził jego pesel. Druga sprawa to jawne numery PESEL w bazach danych typu KRS. Z pewnością zmiana przepisów tych sytuacji nie obejmuje ale to już temat na oddzielne wpisy.